Meer meer meer
Al jaren ligt de focus van de melkveesector op meer melk voor minder geld. Banken, melkfabrieken, supermarkten, grote diervoedingsbedrijven en anderen duwen boeren steeds meer richting schaalvergroting en efficiëntie. Het geld dat boeren voor melk krijgen is geregeld lager dan de kosten die ze maken. Veel boeren zitten gevangen in een wedloop van “meer, meer, meer”.
De melkveesector wordt steeds intensiever. Het aantal melkveehouders is de afgelopen tien jaar met twintig procent afgenomen. Maar het totaal aantal koeien in Nederland is ongeveer gelijk gebleven. De bedrijven zijn dus veel groter geworden. In tien jaar is het aantal megastallen meer dan verdubbeld!
In stallen
Veel reclames en verpakkingen van de melkveesector tonen groene weides met zwart-witte koeien onder Hollandse luchten. Maar Nederlandse melkkoeien staan gemiddeld maar 1300 uur per jaar buiten, ze brengen meer dan vijfentachtig procent van hun leven door in een stal. Een kwart van de dieren komt zelfs helemaal nooit buiten. In de stal staan ze uren in hun eigen poep. De vloeren zijn hard en geregeld glad, waardoor ze lastig kunnen bewegen.
Geen wetgeving
Er is erg weinig wetgeving die koeien beschermt. Zo zijn er geen regels voor leefruimte, weidegang of stalinrichting. Omdat er amper regels zijn, is het verschil tussen bedrijven groot. De leefomstandigheden en de behandeling van dieren, zijn sterk afhankelijk van de omstandigheden en opvattingen van de boer.
Welzijnsproblemen
Ook zijn er geen wettelijke regels over de minimale ruimte per koe. Hierdoor komt het bijvoorbeeld voor dat looppaden en ligplekken te krap zijn om vrij te bewegen en goed te liggen. En een boer mag zelfs meer koeien houden dan er ligplekken zijn. Overbezetting in de stal wordt door de wetenschappers van Wageningen Universiteit als een van de belangrijkste welzijnsproblemen gezien. Dieren laag in rang kunnen dan bijvoorbeeld moeilijker aan eten komen of een ligplek vinden.
Melkmachine
Een koe moet veel melk geven. Anders is ze het niet meer waard om te mogen leven. De gemiddelde melkkoe geeft nu 9.200 liter melk per jaar, 29 liter per dag. Nog nooit eerder gaven koeien zoveel melk. Dat kost ontzettend veel energie, waardoor er weinig overblijft voor haarzelf. Of ze gezond blijft is erg afhankelijk van het management van de boer. We weten dat veel melkgeven de kans verhoogt op allerlei ziektes. Bovendien zorgt dat harde werken voor veel extra lichaamswarmte, waardoor koeien snel last krijgen van de zomerhitte.
Ziek
Het gevolg van veel melk geven onder vaak slechte omstandigheden is schrijnend: veel koeien worden ziek. Zo loopt één op de vijf Nederlandse melkkoeien kreupel waardoor elke stap pijn doet. Ieder jaar krijgt een kwart van de koeien last van een pijnlijke uierontsteking. Ook kampen veel dieren met baarmoederontsteking na de bevalling van een kalfje.
Slechte conditie
Hier bovenop krijgen veel koeien last van vruchtbaarheidsproblemen. Een van de belangrijkste oorzaken van deze problemen is een slechte conditie; ze is te dun om opnieuw zwanger te worden, ze heeft een tekort aan energie. En aangezien een koe een kalf moet krijgen om melk te geven, zijn die problemen levensbedreigend.
Als ze niet meer zwanger wordt, gaat de koe naar de slacht en wordt ze vervangen door een jonger exemplaar. Dat gebeurt doorgaans ook als één van haar andere kwalen te lang aanhoudt. Een melkkoe wordt zo gemiddeld maar zes jaar oud.
Terwijl oudere koeien meer melk geven dan jonge, lukt het de melkveesector maar mondjesmaat om haar koeien langer gezond te houden. Lees hier meer over het leven van een melkkoe.
Kalfjes
Zo’n jonger exemplaar komt vaak ter wereld op hetzelfde melkveebedrijf. Hier worden de kalfjes vrijwel direct na de geboorte bij hun moeder weggehaald en de eerste weken alleen in een hokje gezet. Gemiddeld overleeft zo’n tien procent van hen de eerste twee weken niet. Van de overige kalfjes groeit een deel op als melkkoe. Maar de meesten – waaronder alle stiertjes – zijn een ‘bijproduct’ van de melk van hun moeder. Zij gaan al op zeer jonge leeftijd naar een kalverhouderij en eindigen als kalfsvlees.
Rundvlees
Naast melk en kalfsvlees, levert de melkveehouder nóg een product: rundvlees. Want ook een melkkoe eindigt in het vleesschap. Vaak onherkenbaar verpakt als worst, hamburger of gehakt. Gemiddeld moet een Nederlandse melkkoe naar de slacht als ze net zes jaar oud is. Absurd jong. Zelfs de melkindustrie geeft toe dat dat beter moet. De belangrijkste redenen om een koe te slachten is als ze niet snel genoeg zwanger wordt of de ontstekingen in haar uier en/of klauwen (‘voeten’) niet meer herstellen.
Het ene glas melk is het andere niet
Wakker Dier vindt het belangrijk dat koeien buiten komen, dat de omstandigheden op stal goed zijn en dat de melkproductie niet op de spits wordt gedreven. Het gebrek aan wetgeving maakt het extra noodzakelijk dat verkopers zoals supermarkten, A-merken en zuivelcoöperaties hun verantwoordelijkheid nemen. Zij moeten voldoende eisen stellen aan het koeienwelzijn en de boeren een nette prijs betalen.
Wat doet Wakker Dier
Wij schudden sinds vorig jaar zomer zoveel mogelijk mensen wakker over het leed achter melk. Met maatschappelijke druk motiveren we de verkopers van melk om beter voor hun koeien te zorgen. Als consument kan je hieraan bijdragen door kiezen voor keurmerken zoals Beter Leven van de Dierenbescherming, Nederlandse biologische melk, Demeter of Zuiver Zuivel. Of natuurlijk door te kiezen voor plantaardige alternatieven. Lees hier meer over keurmerken voor melk en andere zuivel.
Belangrijkste bronnen:
Rapport De Nederlandse melkveehouderij in 2020, Wakker Dier
Update ongerief-analyses 2018-2020, Wageningen Livestock Research in 2021.
Risicoanalyse dierenwelzijn zuivelketen, Wageningen Livestock Research in 2015.
De transportwaardigheid van afgemolken melkkoeien, NVWA rapport 2022
Associations between body condition score, locomotion score, and sensor-based time budgets of dairy cattle during the dry period and early lactation, Peter Hut 2021.
