stop met sloopmelk

Bijna alle zuivel die wij in Nederland consumeren, kopen we in de supermarkt. Daarom willen wij dat sloopmelk daar uit de schappen verdwijnt; wat niet in de winkel ligt, kunnen mensen ook niet aanschaffen. En dus vragen we supermarkten en A-merken om een grens te trekken. Hun melk moet minstens voldoen aan één Beter Leven-ster van de Dierenbescherming of komen van Nederlandse biologische boerderijen. Dan hoeven de koeien minder melk te geven en krijgen ze betere leefomstandigheden zoals meer bewegingsruimte, meer tijd in de wei en/of betere ligplekken. Wil je meer weten over de misstanden die we daarmee kunnen voorkomen? Lees dan verder.

In 1950 gaf een Nederlandse melkkoe ongeveer 4.000 liter melk per jaar. Onder andere door jarenlange genetische selectie op melkgift, is dat opgelopen tot gemiddeld 9.000 liter. Aanvullend op genetische selectie, voert men de melkproductie op door de koeien veel krachtvoer te geven, zoals sojabonen en mais. Een deel krijgt zelfs palmvet gevoerd!

De typische ‘hoogproductieve’ melkkoe krijgt sneller last van allerlei ziektes en aandoeningen, zoals slepende melkziekte (te snel afvallen) en pootproblemen. Bovendien zorgt al dat harde werken ervoor dat ze meer lichaamswarmte aanmaakt en extra veel last heeft in hete zomers. Tel daar de vaak slopende leefomstandigheden bij op en je snapt hoe zwaar het leven van een sloopkoe kan zijn.

Waarom een koe tegenwoordig zo bizar veel melk moet geven? Supermarkten en A-merken willen de inkoopprijs van hun melkproducten laag houden. Hierdoor is de prijs die boeren krijgen voor een liter melk al jarenlang te laag. In plaats van een eerlijker bedrag te betalen duwen supermarkten, A-merken en melkfabrieken boeren steeds meer richting schaalvergroting en efficiëntie. De druk is hoog om de melkgift per koe te verhogen. Dit is een effectieve manier om de kosten te drukken: zo hoeven boeren niet te investeren in meer stallen of meer menskracht, maar kunnen ze wel meer melk verkopen.

Bij koeien denk je misschien aan dieren in groene weiden. Buiten grazen is inderdaad belangrijk natuurlijk gedrag voor koeien. Ook is het goed voor hun gezondheid; in de wei kunnen koeien goed staan en comfortabel liggen en ze kunnen gaan en staan waar ze willen. Helaas brengen Nederlandse melkkoeien gemiddeld echter meer dan vijfentachtig procent van hun leven binnen door. Een kwart van de dieren komt zelfs helemaal nooit buiten. Daarom is het extra belangrijk dat de stal goed is ingericht.

Als je in Nederland kippen, varkens, eenden of konijnen wilt houden, dan schrijft de wet voor hoe je dat mag doen. Maar er bestaat geen specifieke wetgeving die het welzijn van de melkkoe beschermt. En dus zijn er ook geen regels over weidegang, leefruimte of andere omstandigheden in de stal. Hierdoor zijn de verschillen tussen bedrijven groot. De ene boer heeft een ruime stal waar de koeien kunnen gaan liggen waar ze willen, bij de andere boer is er niet eens voor elke koe een goede ligplek. Dat laatste is vooral erg voor dieren die laag in rang staan; zij kunnen bijvoorbeeld moeilijker een ligplek vinden.

Vrijwel alle koeienstallen in Nederland zijn ingericht met ligboxen – ligplekken afgebakend met stalen constructies. Geregeld zijn de vloeren van deze boxen te hard en de ligplek te klein. Daarom blijven de dieren veel te lang staan. Op de vaak harde en vieze betonnen vloeren staan ze dan vaak urenlang in hun eigen poep. Terwijl het voor de gezondheid van een koe cruciaal is om veel te liggen; tot wel 15 uur per dag.

Het gevolg van veel melk geven onder zulke zware leefomstandigheden is schrijnend: veel koeien worden ziek. Zo loopt ongeveer één op de vijf Nederlandse melkkoeien kreupel, waarbij elke stap pijn doet. Ieder jaar krijgt een kwart van de koeien een of meerdere pijnlijke uierontstekingen. De helft van de koeien heeft na de bevalling een calciumtekort en ongeveer tien procent krijgt slepende melkziekte – een stofwisselingsziekte die ontstaat als een koe te snel afvalt. Meer weten over ziektes en ongerief bij melkkoeien? Lees hier verder.

Hier bovenop krijgen veel koeien last van vruchtbaarheidsproblemen. Ze kunnen dan – naar de maatstaven van de industrie – niet snel genoeg meer zwanger worden. Een belangrijke oorzaak is chronische baarmoederontsteking. Een andere is een slechte lichamelijke conditie, vaak door de hoge melkproductie of een infectie. Een koe heeft dan een tekort aan energie en is te dun om zwanger te raken. En aangezien een koe elk jaar een kalf moet krijgen om melk te kunnen geven, is dit voor haar levensbedreigend.

Een gemiddelde Nederlandse melkkoe moet naar de slacht als ze net zes jaar oud is. Absurd jong als je bedenkt dat een koe van nature wel twintig jaar oud kan worden. En een direct gevolg van hoe de sector met haar omgaat. Zelfs de zuivelindustrie geeft toe dat het beter moet. Lees hier meer over het leven van een melkkoe.

Gelukkig zijn er ook koeien die vandaag al een beter leven hebben. Zij hoeven minder melk te geven, hebben betere ligplekken en meer ruimte om te bewegen. Bovendien zijn ze niet zo extreem doorgefokt, waardoor ze minder snel ziek of kreupel worden. Ook hun andere leefomstandigheden zijn beter; denk bijvoorbeeld aan zachtere vloeren, bredere loopgangen, meer drinkplekken, of vaker de wei in.

A-merken en supermarkten kunnen ervoor kiezen alleen nog zuivel verkopen van koeien met een beter welzijn. Zij moeten hiervoor wel een meerprijs betalen aan de boeren. In ieder geval moeten de ergste problemen aangepakt worden door het welzijnsminimum op te trekken naar de eisen van één ster van het Beter Leven Keurmerk of Nederlands Biologisch. Lees hier wat die keurmerken precies inhouden.

Een aantal A-merken en supermarkten geven het goede voorbeeld en zijn gestopt met sloopmelk. Bekijk hier welke bedrijven goed bezig zijn.

Rapport De Nederlandse melkveehouderij in 2020, Wakker Dier

Risicoanalyse dierenwelzijn zuivelketen, Wageningen Livestock Research in 2015.

De transportwaardigheid van afgemolken melkkoeien, NVWA rapport 2022

Hut et al., 2021. Associations between body condition score, locomotion score, and sensor-based time budgets of dairy cattle during the dry period and early lactation. J. Dairy Sci. 104:4746–4763

Biologische bedrijven hebben afwijkende bedrijfsopzet, hogere melkprijs en gemiddeld hogere duurzaamheidsscore, Agrimatie 2023

Agrimatie, CBS en CRV.